Chile

Chile, , ), ~ on a spectrum from lower to upper classes, respectively, the former being a somewhat-stigmatized basilect. See the "Sample" section for an IPA-transcribed text in a lower-class form of the dialect.}}}} quốc hiệu là Cộng hòa Chile, .}} là một quốc gia tại Nam Mỹ, có dải bờ biển dài và hẹp xen vào giữa dãy núi Andes và biển Thái Bình Dương. Chile giáp Peru ở phía bắc, Bolivia ở phía đông bắc và Argentina ở phía đông và Eo biển Drake ở phía nam.Chiều dài bờ biển là 6.435 km. Lãnh thổ của Chile còn bao gồm các hòn đảo ở Thái Bình Dương Juan Fernández, Salas y Gómez, Desventuradas và đảo Phục Sinh. Chile còn tuyên bố chủ quyền trên 1.250.000 km² lãnh thổ châu Nam Cực, nhưng những tuyên bố này bị bác bỏ bởi Hiệp ước châu Nam Cực.

Hình dáng lãnh thổ Chile khá đặc thù với một dải đất dài 4.300 km nhưng chiều rộng trung bình chỉ là 175 km. Đây là quốc gia có khí hậu đa dạng, từ sa mạc khô cằn nhất trên thế giới - hoang mạc Atacama - tới khí hậu Địa Trung Hải ở miền trung, và khí hậu ôn đới mưa ở miền nam. Khu vực sa mạc phía bắc có trữ lượng khoáng sản lớn - chủ yếu là đồng đỏ. Dân số và tài nguyên nông nghiệp tập trung chủ yếu ở miền trung Chile, đây cũng là trung tâm văn hóa và chính trị mà từ đó Chile mở rộng lãnh thổ vào cuối thế kỷ 19 khi sáp nhập vùng phía bắc và phía nam đất nước. Khu vực phía nam Chile rất phong phú về tài nguyên rừng và đất đồng cỏ chăn nuôi gia súc với một chuỗi các núi lửa và hồ.

Trước khi người Tây Ban Nha di dân tới đây vào thế kỷ 16, phần phía bắc Chile nằm dưới sự thống trị của đế chế Inca trong khi người bản địa Mapuche sinh sống ở khu vực miền trung và nam Chile. Chile tuyên bố độc lập khỏi Tây Ban Nha từ ngày 12 tháng 2 năm 1818. Trong Chiến tranh Thái Bình Dương (1879–1883), Chile đánh bại Peru và Bolivia và giành được lãnh thổ phía bắc như hiện nay. Vào thập niên 1880, người Mapuche bị chinh phục hoàn toàn. Chile trải qua giai đoạn 17 năm độc tài quân sự (1973–1990) khiến hơn 3.000 người chết và mất tích.

Ngày nay, Chile là một trong những quốc gia ổn định và thịnh vượng nhất Nam Mỹ. Đây là quốc gia dẫn đầu châu Mỹ Latinh về chỉ số phát triển con người, sức cạnh tranh, chất lượng cuộc sống, sự ổn định chính trị, thu nhập bình quân đầu người, toàn cầu hóa, tự do kinh tế, chỉ số nhận thức tham nhũng và tỉ lệ hộ nghèo tương đối thấp. Quốc gia này cũng đứng ở vị trị cao trong các bảng xếp hạng về tự do báo chí và phát triển dân chủ. Tuy nhiên theo hệ số Gini thì Chile cũng gặp phải sự bất bình đẳng về thu nhập. Tháng 5 năm 2010, Chile gia nhập Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế. Chile là thành viên sáng lập của Liên Hợp Quốc và Liên minh các Quốc gia Nam Mỹ. Cung cấp bởi Wikipedia